قرارگاه فرهنگی منتظران حضرت مهدی عج

قرارگاه فرهنگی منتظران حضرت مهدی عج
  • ۰
  • ۰

✅اهمیت نظارت در تشکیلات

تعریف:

✅نظارت و کنترل یکی از اجزای اصلی مدیریت محسوب می گردد، بطوریکه بدون توجه به این جزء ، سایر اجزاء  مدیریت ، مثل برنامه ریزی ، سازماندهی و هدایت نیز ناقص بوده و تضمینی برای انجام درست آنها وجود ندارد. در حقیقت زمانی که یک برنامه تهیه شد و برای اجرای آن سازماندهی بعمل آمد و رهبری و هدایت آن مشخص شد ، انتظار این است که هدفهای برنامه تحقق پیدا کند و در اجرای برنامه ، اطمینان وجود داشته باشد که روند حرکت دقیقاً بسوی اهداف تعیین شده می باشد. گاهی ممکن است حتی جزئیات برنامه بصورت دقیق اجرا گردد اما جهت گیری کلی در اجرای برنامه دارای انحراف بوده و ما را از هدف دور سازد. اطمینان از اینکه اجرای برنامه و هدایت آن درست صورت می گیرد و در صورت مشاهده انحراف ، اقدام لازم برای تصحیح آن بعمل می آید، نیازمند فرآیندی است که آن را نظارت و کنترل می نامند.

✅تعریفی که در مورد کنترل و نظارت کرده اند عبارت است از : « ارزیابی تصمیم گیری ها و برنامه ها از زمان اجرای آنها و اقدامات لازم برای جلوگیری از انحراف عملیات نسبت به هدفهای برنامه و تصحیح انحرافات احتمالی بوجود آمده » . و همانطور که در این تعریف ملاحظه می گردد ، ارزشیابی جزئی از نظارت و کنترل بحساب می آید.


♦️فرآیند کنترل شامل چند مرحله است که عبارتند از :

1- تعیین شاخصها یا معیارها متناسب با هدفهای برنامه و پیش بینی نتایج برنامه

2- تهیه و تدوین اطلاعات مربوط به اقدامات انجام شده

3- مقایسه اطلاعات مدون با معیارها و شاخصها

4- تصمیم گیری و اقدام اصلاحی برای رفع نواقص یا تصحیح انحرافها


✅اهمیت موضوع از نظر اسلام :

در اسلام از ارزشیابی ، حسابرسی و سایر اصطلاحاتی که در حقیقت برای بیان نظارت و کنترل مورد استفاده قرار می گیرد زیاد بحث شده است که در زیر نمونه هائی از آن ارائه می گردد :

1- در قرآن کریم در آیات زیادی موضوع نظارت و کنترل همگانی تحت عنوان امر به معروف و نهی از منکر مطرح شده است که در ادامه این مقاله درباره آن بحث خواهد شد : علاوه بر آن آیاتی است که در آنها خداوند نظارت خود و حسابرسی را مطرح می سازد ، مثل آیه 18 از سوره ق :

« ما یلفظ من قول الا لدیه رقیب عتید

سخنی جاری نمی شود مگر اینکه رقیب و عتید ( نام دو فرشته که ثواب و گناه را ثبت می کنند) می نویسند ».

یا آیات 7 و 8 سوره زلزله :

« و من یعمل مثقال ذره خیرا یره و من یعمل مثقال ذره شرا یره

پس هر کس ، به اندازه ذره ای کار نیک کرد ، پاداش خواهد دید و هرکس ، به اندازه ذره ای مرتکب کار زشت شد ، جزا خواهد دید ».

2- علی علیه السلام به یکی از والیان چنین می فرماید :

« ارفع الی حسابک واعلم ان حساب الله اعظم من حساب الناس

حساب کارهایت را برای من بفرست و بدان هر آینه حساب خدا بالاتر و مهمتر از حساب انسانها است ».

3- امام موسی کاظم علیه السلام فرموده :

« لیس منا من لم یحاسب نفسه فی کل یوم ، فان عمل خیرا استزاد الله منه و حمدالله علیه ، و ان عمل شرا استغفرالله منه و تاب الیه

از ما نیست کسیکه هر روز به حساب خود نپردازد و اگر کار نیکی انجام داده است از خداوند فزونی آن را خواهد و خدا را برای آن سپاس گوید ، و اگر کار زشتی را مرتکب شده است از خداوند آمرزش آن را خواهد و تو به نماید».

4- در روایت دیگری آمده است :

« اما تعلم بان الذین کله حساب

آیا نمی دانی که هر آینه دین ، سرتاسر حساب و محاسبه است ؟ »

انواع کنترل و نظارت در مدیریت اسلامی 

کنترل و نظارت به عنوان یکی از وظایف اصلی مدیر، از ارکان اصلی و عناصر حیاتی مدیریت سالم و کارآمد است. مدیران با انجام وظیفه برنامه ریزی، اهدافسازمان و راههای دستیابی به آنها را مشخص می کنند. آگاهی از اجرای دقیقبرنامه ها و اطمینان به حرکت سازمان در راستای دستیابی به هدفهای اصلیسازمان تنها در صورتی امکانپذیر خواهد بود که نظامی دقیق و جامع براین ظارت و کنترل وجود داشته باشد. هر سازمانی دارای منابع و امکاناتی است که برای رسیدن به اهداف سازمان باید از آنها به صورت مطلوب و بهینه بهرهبرداری کند و این امر جز در سایه وجود نظارت و کنترل امکانپذیر نیست.



🌿درمنابع و آموزه های دینی، دستورات صریح و روشنی در مورد نظارت وجود دارد ومدیران مسلمان به داشتن یک نظام کامل، جدی و عادلانه برای کنترل بر سازمان سفارش شده اند. نظام کنترلی که می توان از منابع دینی استخراج کرد، نظامی جامع، کامل، عادلانه و منحصر به فرد است. در این نظام، خداوند متعال وفرشتگان الهی، ناظر بر اعمال، رفتار و نیات انسانها معرفی می گردند و به انسان گوشزد می شود که همواره در محضر خداست و خدا و فرشتگان در همه حال ناظر بر اعمال و رفتار او هستند و بنابراین باید مواظب اعمال و رفتار خودباشد. بر همین اساس، بحث نظارت انسان بر عملکرد خویشتن یا به عبارت دیگر،مسئله «خود کنترلی» مطرح می شود. به انسان مسلمان توصیه می شود که همواره بر اعمال و رفتار خود نظارت داشته باشد و قبل از اینکه عملکردش موردارزیابی و سنجش دیگران قرار گیرد، خود عملکرد و رفتارش را مورد ارزیابی وحسابرسی قرار دهد.

🌿علاوه بر این دو نوع نظارت، مسئله نظارت عمومی وهمگانی مطرح است و به همه مسلمانان دستور داده شده است که در مقابل دیگراناحساس مسئولیت کنند و در صورت مشاهده عملکرد نادرست یا انحراف از اهداف وتخلف از وظایف، تذکر دهند و امر به معروف و نهی از منکر نمایند. همچنینمسئله نظارت مدیر بر عملکرد کارکنان و اجرای برنامه ها در سازمان به دوصورت نظارت آشکار و پنهانی مطرح شده است. بنابراین، نظام جامع و کاملنظارتی که می توان با استفاده از منابع و آموزه های دینی استخراج کرد،دارای بخشها و انواع ذیل است:

 ـ نظارت خداوند متعال (نظارت الهی)؛ 1


 ـ نظارت فرد بر اعمال خود (خود کنترلی)؛ 2


 ـ نظارت عمومی (نظارت همگانی)؛ 3


♦️♦️♦️ ـ نظارت سازمانی:4


🌿الف: نظارت آشکار و رسمی به صورت مستقیم یا غیرمستقیم.


🌿ب : نظارت مخفی و پنهانی:

گام اول:

تعیین برنامه ای که باید موردارزیابی قرار گیرد؛

تبیین مقاصد اجرای برنامه ارزیابی و چگونگی استفاده از نتایج؛

تبیین اهداف غایی یا پیامدهای موردانتظار؛

تعیین شاخصها و نمایانگرهایـــــی برای اندازه گیری و سنجش مهارتهای اساسی.

گام دوم:

تشریح اهداف غایی و پیامدهای برنامه.

گام سوم:

مشروعیت بخشیدن به ارزیابی برنامه ازطریق هماهنگی با ارباب رجوع، مدیران و کارکنان؛

ایجاد آگاهی در زمینه برنامه موردنظر؛

انگیزه بخشیدن به افراد برای همکاری در برنامه.

گام چهارم:

تعیین داده های موجود؛

تعیین داده های موردنیاز؛

انتخاب معیارهای موردتوجه در فرمهای ارزیابی؛

ایجاد فرم ارزیابی؛

بررسی روایی فرم ازطریق انجام ارزیابی آزمایشی؛

تایید یا اصلاح فرم.

گام پنجم:

تکثیر و شماره گذاری فرمهای ارزیابی؛

توزیع؛

ورود داده ها توسط ارزیابها.

گام ششم:

جمع آوری فرمهای تکمیل شده؛

ورود داده های مربوط به هر فرم؛

دسته بندی داده ها براساس فرد، تاریخ؛

تحلیل و تفسیر داده ها؛

استنتاج کلی.


✅تشویق و تنبیه، قدردانی و مجازات

از مهمترین مختصات یک مجموعه سامان داشتن نظام تشویق و تنبیه است و امیر مؤمنان در این رابطه به مالک اشتر می فرماید که رنج کسانی را که کوشش کرده اند بر زبان آرد; چراکه این امر دلیران را بیشتر برمی انگیزاند و از کارماندگان را به کوشش مایل می گرداند و لذا خود حضرت، بنابر نقل ابن ابی الحدید معتزلی، پس از فراغت از جنگ جمل از انصار قدردانی فرمودند.

هدف نظارت و کنترل از دیدگاه امیر مؤمنان علی علیه السلام

1. زدودن بدی ها و رشد دادن خوبی ها «به وسیله خوبی با بدی بستیزید»، «گنه کار را به وسیله پاداش دادن به نیکوکار تنبیه کن »; 2. بهبود رفتار کارگزاران و کارکنان; 3. ارتقای بینش کارگزاران نسبت به کارگزاری. (اینکه کارگزاران مسؤولیت و مدیریت خود را طعمه و شکاری به چنگ آمده ندانند); 4. دقت و سرعت در کار.



✅ضرورت بازرسی

- ثم تفقد اعمالهم

سازمانی که از آن بازرس نشود ،روز بروز به ضعف و نابودی می رود بر خلاف سازمانی که دارای بازرسی باشد و در آن بازرسی انجام گیرد چنانچه دراو ضعفی باشد وجود بازرس اتوماتیک وار آن ضعف را بر طرف خواهد نمود .

نام وهیبت وجود بازرس ،‌کنترل کننده کردار و رفتار کارگزاران خواهد بود و بعنوان یک عامل پیشگیر نقش بسیار موثر و مثبتی را دارد لذا امام علی (ع) اصل بازرسی را بعنوان یک روش الزامی درمحیط کار لازم می داند.

بعد حضرت به نقش بازرس اشاره نموده میفرماید :

فان تعاهدک فی السر لامورهم حدوه لهم علی استعمال الامانه والرفق بالرعیه وتحفظ من الاعوان .

از اینجاست که معلوم میگردد بازرسی ها آثار و فوائد بسیار  مطلوبی  دارد که عبارتند از:

1- بازرسی موجب محافظت بر امانتداری و نگهداری بیت المال و خود داری از دست درازی به آن می گردد .

2- بازرسی التزام به مراعات و مدارای مردم و ارباب رجوع می گردد بویژه اگر بازرسی سری باشد کارگزار احتمال  می دهد هر ارباب رجوعی بازرس است لذا برخورد بد با او نمی کند .

3- وجود بازرسی باز دارنده از تشکیل شبکه و یا رگیری در موارد خلاف و خیانت است .

4- بازرس ،سازمان را زنده نگه می دارد و از هر گونه جرم و خلاف پیشگیری می نماید.




🌿عطوفت، مشورت، توکل

فَاعْفُ عَنْهُمْ وَ اسْتَغْفِرْ لَهُمْ وَ شاوِرْهُمْ فِی اْلامْرِ فَإِذا عَزَمْتَ فَتَوَکَّلْ عَلَی  اللّهِ (آل‌عمران، ۱۵۹)

خداوند متعال پس از بیان ضعف‌های جنگ احد، خطاب به پیامبر اکرم  صلی الله علیه و آله می‌فرماید: از تقصیر آنان درگذر و برایشان طلب آمرزش کن و برای تصمیم‌گیری‌های آینده از آنان مشورت بگیر. امّا هنگامی که تصمیم گرفتی، قاطع باش و به خدا توکل کن و آن را عملی ساز.

رهبری و مدیریت صحیح با عفو و عطوفت همراه است.

در مشورت کردن، محاسنی همچون تفقد از نیروها و دخیل کردن آنها در تصمیم سازی، شکوفایی استعدادها، گزینش بهترین رای، ایجاد انگیزه و علاقه برای اجرای تصمیم نهایی، نهفته است.

 مشورت، تصمیم‌ساز است و منافاتی با تصمیم‌گیری قاطع‌ مدیر ندارد.

در کنار فکر و مشورت و تصمیم‌گیری، توکل برخدا لازم است.


🌿شناخت ضعفها

وَ لَمّا أَصابَتْکُمْ مُصیبَةٌ…قُلْتُمْ أَنّی هذا قُلْ هُوَ مِنْ عِنْدِ أَنْفُسِکُمْ… (آل‌عمران، ۱۶۵)


هنگامی که مصیبتی (همچون شکست جنگ احد) به شما رسید، گفتید: این مصیبت از کجاست؟ بگو: آن از سوی خودتان است.



🌿ارزیابی عملکرد، نظریه سیستمی

أَنّی‌لاأُضیعُ عَمَلَ عامِلٍ مِنْکُمْ مِنْ ذَکَرٍ أَوْ ‌أُنْثی‏ بَعْضُکُمْ مِنْ بَعْضٍ…(آل‌عمران،۱۹۵)

خداوند می‌فرماید: من تلاش هیچ صاحب عملی را تباه نمی‌کنم، زن باشد یا مرد، همه از یکدیگرید.

♦️در سازمان‌ها باید روشی جهت شناسایی کسانی که وظیفه خود را به خوبی انجام می‌دهند، وجود داشته باشد تا ضمن تشویق آنها، انگیزش سازمانی را تقویت نمود.

♦️تلاش و تلاشگر هر دو مهم هستند، کارها هم باید حسن فعلی (شکل درست) داشته باشد و هم حسن فاعلی (نیت درست).

در سازمان‌های اسلامی، همه افراد سازمان مثل اعضای یک پیکرند در نتیجه تخریب یک فرد به مثابة تخریب سازمان است.

در یک بدن همه اعضا باید با هم رشد کنند، لذا باید امکان رشد سازمانی برای همه افراد فراهم باشد و تلاش مدیریت عالی سازمان بر ارتقای کیفی همة افراد معطوف گردد

  • ۹۵/۰۹/۲۹
  • قرارگاه فرهنگی منتظران مهدی عج

نظرات (۰)

هیچ نظری هنوز ثبت نشده است

ارسال نظر

ارسال نظر آزاد است، اما اگر قبلا در بیان ثبت نام کرده اید می توانید ابتدا وارد شوید.
شما میتوانید از این تگهای html استفاده کنید:
<b> یا <strong>، <em> یا <i>، <u>، <strike> یا <s>، <sup>، <sub>، <blockquote>، <code>، <pre>، <hr>، <br>، <p>، <a href="" title="">، <span style="">، <div align="">
تجدید کد امنیتی